Şenol Ayla Annesine gelelim Freud’un.

Serol Teber Tabii. Amelie.

Şenol Ayla Nasıl bir kadındır Amelie?

Serol Teber Amelie her şeyden evvel çok güzel bir kadındı, herkesin söylediği gibi, 95 yaşında ölmüş, uzun bir yaşam sürmüş, ama öldüğü zaman bile çok cazip, çok bakımlı, kendisine çok iyi bakan, hatta “koket” denilebilecek kadar -yakınlarının söylediği bir tanım bu tabii- bakımlı, güzel bir kadınmış. Genç yaşta evleniyor, 20 yaşında, Freud’un babası o sırada 40, aralarında ciddi bir yaş farkı var.

Şenol Ayla Neden böyle olmuş? Gönüllü bir evlilik mi yani?

Serol Teber Orası biraz karanlık, Freud ailesinin karanlık noktalarından biri. Olasılıkla Freud’un annesi ile baba Jacob Freud evlendikleri zaman evlilik dışı bir gebelik söz konusu, çünkü Freud’un doğum tarihi ile, resmi doğum tarihi ile, Freud’un bazı araştırmacıların verdiği doğum tarihi birbirini tutmuyor. İki aylık bir fark var. Bu iki aylık fark aslında yazgıyı belirleyici bir fark. Belki sıradan bir insan için, bugünkü düşüncelerimizle hiç de önemli değil evlilik dışı bir çocuk olması. Ama Freud gibi sırf bu konuya yaşamını odaklayan ve buradan kalkarak bir teori oluşturan bir insan için, tabii bu evlilik dışı bir çocuk olması, onun bütün düşünce ve teorik sistemini, sistematizasyonunu belirleyen bir nokta.

Şenol Ayla Yazgısını belirliyor.

Serol Teber Yazgısını belirleyen bir nokta. Amelie ayrıca eve geldiği zaman, yani Freud’un babasıyla evlenip de, Freud’ların evine geldiği zaman, babanın ilk eşinden olma iki tane yetişkin çocuğu var; Emmanuel ve Philippe. Bunların ikisinin yaşı annenin, Amelie’nin yaşıyla eşit. Onlar da 21 yaşlarında. Ve babanın çıktığı uzun iş gezilerinde, olasılıkla, özellikle Philippe ile Amelie arasında cinsel bir yakınlaşma olduğu aşağı yukarı yadsınamıyor. Freud birkaç kez annesi ile Philippe’i aynı yatakta ve oldukça yakın görüyor ve anılarında “Düş Yorumu”nda bunun altını çiziyor ve annesi Freud’un kafasında koruyucu anne figüründen çok kışkırtıcı bir dişi figürü olarak kalıyor ve bunu yazıyor Freud kerelerce. Ama her şeye rağmen, annesinin biricik oğlu, anne için hep prens ve veliaht olarak karşılanıyor ve anne tarafından çok seviliyor. Ve bu sevgi Freud’un gelişmesi için büyük bir destek oluyor. Israrla vurguluyor “annesi tarafından sevilen bir oğlan, büyük bir şansı da arkasında birlikte taşımaktadır” diye.

Şenol Ayla Kitaptan bahsediyorsun, bildiğimiz babası yani Jacob, Freud’un gerçek babası olmayabilir sanıyorum.

Serol Teber Evet olmayabilir, olmama ihtimali var. Yani olasılıkla şöyle bir şey söyleyebiliriz; annesi Freud’un babası dışında birinden gebe kaldı ve çok zengin olan baba, Amelie’nin babası, Jacob’u ciddi bir çeyiz, başlık parası karşılığı kızı ile evlendirdi ve üçüncü eşi olarak Jacob’un evine geldi. Son derece de ensest yüklü -bütün biyografi yazarlarının altını ısrarla çizdikleri bir nokta- Freudların evi, gerçekten çok ciddi bir seksüel karmaşa içinde olan bir ev.

Şenol Ayla Babasının durumu mali olarak çok iyi değil galiba Freud’un.

Serol Teber Evet, ekonomik olarak başarısız, ama son derece tatlı, son derece sevecen, herkes tarafından son derece kabul gören, ama başarısız bir adam. O bakımdan da özellikle anne tarafından biraz küçük görülen, geri plana çekilen bir baba.

Şenol Ayla Peki şimdi kısa bir arada tekrar müzik dinleyelim. Yine Bach’dan Piyano ve Orkestra için Fa Minör Konçerto’dan, İkinci Bölüm Largo.

Şenol Ayla Freud’un yazgısı için önemli birkaç olay var. Birincisi annesiyle bir trende geçirdiği gece. Bundan bahsedebilir miyiz?

Serol Teber Evet bu herhalde yaşamındaki ilk önemli anılardan bir tanesi. İlk önce Freud’ların Freud ailesinin doğum yeri Freiberg’den Viyana’ya neden göç ettiklerini bilmiyoruz. Bu bir giz. Bilinemiyor. Olasılıkla demin söylediğimiz gibi.

Şenol Ayla Amelie ile ilgili.

Serol Teber Baba Jacob, oğullarıyla Amelie arasındaki ilişkiyi kesmek için, bir tür oğullarını feda ederek, onların ikisini Londra’ya gönderip, Viyana’ya göç etmeye karar veriyor. Çünkü bugüne kadar yapılan araştırmalarda onların göç etmesini gerektirecek ne bir büyük Yahudi düşmanlığı, ne büyük bir ekonomik zorluk ne de başka bir olumsuzluk saptanabilmiş. Freudların bu göçü Freud’u çok üzüyor. Bir kere, doğduğu yerden ayrılması bakımından. Ayrıca trende yolda gelirlerken Leipzig üzerinde kompartımanda ilk kez Freud’un kendi deyimiyle Philippe’in de olmadığı, üvey kardeşinin olmadığı bir yerde annesiyle baş başa kalıyor. Ve annesi iç çamaşırlarıyla. Ve kafasında, ölene kadar Freud’un, dişi anneyle baş başa kalmasının anısı hep var. Bu ilerdeki kuramını kuracak nedenlerden bir tanesi. Bunu, bu yaşantısını, arkadaşı Fliess’e mektuplarında yazıyor, sonradan tesadüfen ele geçen mektuplarında. Bu çok önemli bir nokta.

Şenol Ayla Annesinin de oğluna karşı beklentileri var. Oğlundan beklentileri var, mesela “Freud onu ziyarete gelirken, oğlu geliyormuş gibi değil, sevgilisi geliyormuş gibi bekler” diye geçiyor kaynaklarda.

Serol Teber Evet kesinlikle öyle, 95 yaşında ölümüne kadar, ölümüne yakın dönemlerde bile etrafın dikkatini çekecek kadar, hatta kızlarının ve diğer çocuklarının alayla dikkatini çekecek kadar, süslenir, en güzel giysilerini giyer ve oğlunu gerçekten bir sevgili gibi bekler. Sade beklemekle kalmaz, bir de karşılar onu.

Şenol Ayla Gecikince de kızar değil mi?

Serol Teber Evet, törensel bir karşılama yaşanır, ama diğer taraftan baktığımızda Freud genellikle bu ziyaretleri pazar günleri yapar, pazar günleri öğleye doğru. Ama Freud der ki; “Anneme gideceğimi anımsadığım zaman, cumartesi akşamından vücudumun her yerinde titremeler ve midemde kasılmalar başlar” der; ertesi gün o yapay karşılaşmayı atlatabilmek için.

Şenol Ayla Ama her Pazar da devam eder.

Serol Teber Her Pazar aşağı yukarı düzenli olarak kardeşi ile birlikte gitmeye devam etmiştir.

2004 yılında Şenol Ayla ile Serol Teber’in Açık Radyo’da hazırladığı Didik Didik Freud dizisinin, 3 Mayıs 2004 tarihli ilk programından alınmıştır. Programın tamamı için tıklayın.